آیا تا‌به‌حال فکر کرده‌اید که چرا به‌نظر می‌رسد بعضی افراد همیشه قادر به خلق ایده‌های جدید و خلّاقیت هستند و اما دیگران برای این کار بیش‌تر تلاش می‌کنند؟ توانایی اتصال نقطه‌ها به همدیگر و دیدن بزرگ‌تر تصویر، مربوط به یک مهارت خاص یعنی، تفکر خلاق است که یکی از مهم‌ترین مهارت‌های نرم است.
تفکر خلاق، توانایی نگاه متفاوت به مسائل و یافتن راه‌های جدید برای حل مشکلات است. هرکسی می‌تواند از تفکر خلّاق هر ازگاهی استفاده کند. برای کسانی که خلاقیت و نوآوری را موهبت طبیعت می‌دانند، لازم است درک کنند که مهارت تفکر خلاق، می‌تواند با آموزش صحیح رشد کند. حتی می‌توان از تکنیک‌های خاصی برای ایجاد راه‌حل‌های خلاقانه استفاده کرد.
تا زمانی که ذهن‌تان را در رؤیا و ایده‌پردازی آزاد نگذارید، خلاقیت‌تان شکوفا نخواهد شد. بنابراین برای شروع، وقت بگذارید تا بفهمید تفکر خلّاق چیست و چرا اهمیت دارد.
تفکر خلاق چیست؟
تفکر خلاق به استفاده از توانایی‌ها و مهارت‌های نرم برای ارائه‌ی راه‌حل‌های جدید برای مشکلات اشاره دارد. خلّاقیت، توانایی ایجاد چیز جدیدی است که ممکن است یک تصویر یا یک قطعه موسیقی باشد. اما ممکن است یک ایده‌ی کاملاً جدید نیز باشد.
بنابراین، تفکر خلّاق، تواناییِ تفکرِ متفاوت و یکی از مهارت‌های اساسی در مسیر توسعه فردی است: برای دیدن یک مسأله یا موضوع، از زاویه یا دیدگاه جدید؛ که اغلب به شما امکان می‌دهد راه‌حل جدیدی پیدا کنید، یا حتی متوجه شوید که مشکل، لزوماً به راه‌حلی نیاز ندارد.
| تفکر خلّاق، توسط در واژه‌نامه تجارت به این شکل تعریف شده است:
روشی برای نگاه کردن به مشکلات یا موقعیت‌ها از منظری تازه، که راه‌حل‌های نامتعارف را پیشنهاد می‌کند (که ممکن است در ابتدا ناخوشایند به نظر برسد). |
چه کسی می‌گوید تفکر خلاق، فقط به هنرمندان، نقاشان، طراحان یا نویسندگان محدود می‌شود؟ مهارت‌های خلّاقیت به همه‌ی افراد حرفه‌ای قدرت می‌بخشد و تقریباً در هر زمینه‌ای، باعث ایجاد نوآوری و پیشرفت می‌شود. لحظه‌ی کشف یک ایده را می‌توان توسط هرکسی تجربه کرد.
هنگام تفکر خلّاق، می‌توانید راه‌حل‌ها یا روش‌های جدیدی برای غلبه بر مشکلی ایجاد کنید که دیگران هنوز به آن فکر نکرده‌اند و یا روش‌هایی که هنوز امتحان نشده‌اند. به هر حال، کلمه‌ی خلّاقیت به‌معنای پدیده‌ای است که در آن چیز جدیدی ایجاد می‌شود.
حتی اگر معمولاً خودتان را فردی خلّاق نمی‌دانید، باز هم می‌توانید مهارت‌های خاصی را یاد بگیرید تا به شما امکان دهد با یک ذهنیت ابتکاری به موانع و اهداف‌تان نزدیک شوید.
تفکر خلّاق یک مهارت است و مانند سایر مهارت‌ها برای قوی ماندن به ورزش مداوم نیاز دارد. شما باید مرتباً خودتان را در معرض موقعیت‌هایی قرار دهید که به ایده‌ی جدیدی نیاز است.
چرا داشتن تفکر خلاق اهمیت دارد؟
هر حوزه به افرادی نیاز دارد که بتوانند بهترین راه‌حل‌ها را برای مشکلات روزمره به‌وجود آورند و خلّاقیت برای انجام این کار، حیاتی است.
درست است که ممکن است بسیاری از مردم، چندان به راه‌حل‌ها یا زوایای جدید اهمیت ندهند اما نکته جالب این است که مغز ما تمایل طبیعی به استفاده از “میانبرها” دارد.
تفکر خلّاق به دلایل دیگری نیز مهم است:
- تفکر خلاقانه، آزادی بی‌حد و حصری فراهم می‌کند. هنگام خلق ایده، این فرصت را داریم که بدون قضاوت در مورد خودمان، با جهان روبه‌رو شویم و اهمیتی ندهیم که مردم درباره‌ی ما چه فکری می‌کنند.
- تفکر خلاق، خودآگاهی ایجاد می‌کند. ما با استفاده از افکار، احساسات و اعتقادات‌مان، بااصالت فکر می‌کنیم و می‌توانیم درباره‌ی خودمان، بیش‌تر یاد بگیریم.
- تفکر خلاق یک نوع تفکر، ضروری است.
دنیا یک جهش تکنولوژیکی کرده است. امروزه، مشاغل در بسیاری از صنایع با دستگاه‌های خودکار، جایگزین شده‌اند. اما هنوز هم متفکران خلّاق، خواهان زیادی دارند زیرا اصالت، غیرقابل جایگزین است. بنابراین، تفکر خلّاق ضروری است.
- خلاقیت به شما آزادی می‌دهد.
تفکر خلاق هنگامی شکوفا می‌شود که افراد و گروه‌ها از قیدهای تحمیل شده، رها باشند. ذهن‌تان را آزاد بگذارید تا “طرف دیگر مسأله” را کشف کنید. سپس، ایده‌های‌تان را به‌کار بگیرید و تفاوت را مشاهده کنید.
- تفکر خلاق روند حل مسأله را بهبود می‌بخشد.
اهمیت تفکر خلاق در حل مسأله، بسیار مهم است. زیرا شما را قادر می‌سازد تا وقتی با یک چالش روبه‌رو می‌شوید، از همه جهات به آن فکر کنید.
- تفکر خلاق باعث افزایش بهره‌وری می‌شود.
کارهای “استیون اسپیلبرگ” منادی دوره‌ی جدیدی در ساخت فیلم است. “آلبرت انیشتین” مرزهای تفکرات پذیرفته‌شده را، با ایده‌های خود جابه‌جا کرد. او می‌گفت: “منطق، شما را از نقطه‌ی الف به ب می‌رساند. تخیل، شما را به همه‌جا می‌رساند.”
یک محل کار که خلاقیت را تشویق می‌کند یک محل کار مولّد است. تشویق خلّاقیت، منجر به ایده‌های نوآورانه‌تر، ترس کم‌تر از شکست و سرمایه‌گذاری عاطفی بیش‌تر می‌شود.
- تفکر خلاق منجر به رشد شخصی می‌شود.
کسانی که رؤیاهای بزرگ‌تر و اهداف بلندمدت دارند، هرگز نباید اهمیت تفکر خلاق را دست‌کم بگیرند. هرچه بیش‌تر خلق کنید، از نظر طرزفکر و همچنین مجموعه‌ی مهارت‌های‌تان، رشد بیش‌تری می‌کنید.
بعضی از افراد به‌سادگی با ایده‌های جدید، هیجان‌زده می‌شوند و به‌نظر می‌رسد همه چیز را کمی متفاوت از اطرافیان می‌بینند. این‌ها افرادی هستند که همیشه “چرا؟”، و “چرا نه؟” می‌پرسند. آن‌ها به‌طور طبیعی، حلّال مسائل و مبتکر هستند.
با این حال، برای بیش‌تر افراد، تفکر خلاق نیاز به تلاش بیش‌تری دارد. آن‌ها ترجیح می‌دهند خلاقیت‌شان را برای مواقعی که واقعاً ضروری است، ذخیره کنند.
مهارت‌های تفکر خلاق کدامند؟
تفکر خلاق برای کسانی که روش‌های خلاقانه را یاد می‌گیرند، آسان‌تر است. هرکسی می‌تواند مهارت‌های تفکر خلّاق را به‌دست آورد و از آن‌ها برای غنی‌سازی زندگی خودش و اطرافیانش استفاده کند.
در این‌جا چند مهارت وجود دارد که می‌تواند تفکر خلّاق‌تان را تکمیل کند.
- درک و همدلی
تعجب می‌کنید که این یکی از مهارت‌های تفکر خلاق است؟ ادراک و همدلی، همراه با تفکر خلاق کار می‌کند. توانایی درک حس و حال جلسه یا بحثی که با افراد دارید، می‌تواند بسیار کمک کند.
همدلی، به نحوه‌ی ارائه‌ی ایده، نیز کمک می‌کند. شاید در گروه کاری شما، دیگران همیشه پذیرای ایده‌های‌تان نباشند. با این حال، یک نفر وجود دارد که همیشه یک برنامه‌ایی دارد و مردم از او حمایت می‌کنند.
همدلی این است که به شخصی اجازه دهید “مالکیت” ایده‌یتان را در دست بگیرد و صدای ایده‌ی شما باشد. در این شرایط، شما همدلی بیش‌تری ایجاد می‌کنید. همچنین این باور را ایجاد می‌کنید که ایده‌یتان در دست شخص دیگری موفق خواهد بود.
- مهارت‌های تحلیلی
مهارت‌های تحلیلی در درک بسیاری از موقعیت‌ها، به ما کمک می‌کند. توانایی خواندن متن یا داده‌ها و درک عمیق از معنای آن، به طرق مختلف به شما کمک خواهد کرد.
با تفکر خلّاق، می‌توان اطلاعات را به روش‌های مختلف دریافت و درک کرد. توانایی تجزیه و تحلیل اطلاعات، اغلب اولین قدم در روند تفکر خلّاق است.
- ذهنیت باز
برای داشتن تفکر خلّاق، مهم است که ذهنیت باز داشته باشید. به این معنا که باید تعصبات یا پیش‌فرض‌های‌تان را کنار بگذارید و خودتان را تشویق کنید که به روشی جدید به مسأله نگاه کنید.
تعصبات و پیش‌فرض‌ها، محدودکننده هستند زیرا ما می‌دانیم که داشتن ذهن باز، یعنی موفقیت! هر کارآفرین موفقی در جهان امروز، مجبور شده است در برهه‌ای از زندگیش، قوانین را زیر پا بگذارد. “ریچارد برانسون” یا “ایلان ماسک” را در نظر بگیرید که کارشان، انقلابی کاملاً جدید در یک صنعت ایجاد کرد. شما می‌توانید همان کار را در شغل و زندگی خودتان انجام دهید.
- سازماندهی
ممکن است متناقض به‌نظر برسد: اینکه فکر می‌کنیم ذهن‌های خلّاق دارای اتاق‌ها یا میزهای نامرتب هستند، اما به‌هیچ‌وجه این‌طور نیست. سازماندهی و منظم بودن از این نظر که به شما امکان می‌دهد ایده‌های‌تان را بهتر شکل دهید، در تفکر خلّاق نقش اساسی دارد.
سازماندهی حتی در ارائه‌ی بهتر ایده‌تان نیز کمک می‌کند. ارائه‌ی ایده، شبیه سخنرانی است. باید یک ساختار و چشم انداز درست داشته باشد تا پیگیری و درک آن توسط دیگران آسان باشد.
- ارتباطات
افراد فقط درصورتی ایده یا راه‌حل خلّاقانه‌تان را درک می‌کنند، که شما به‌طور مؤثری با آن‌ها ارتباط برقرار کنید. شما باید مهارت‌های ارتباطی کتبی و شفاهی قوی داشته باشید.
ارتباطات، به میزان همدلی بر می‌گردد؛ به این شکل که شما باید شرایطی را که در آن قرار دارید، درک کنید. همچنین به این معنی است که شما باید شنونده‌ی خوبی باشید و بتوانید سوالات درست بپرسید. ممکن است با پرسیدن سؤالات صحیح و گوش دادن به پاسخ‌ها، به راه‌حل منحصربه‌فردی دست پیدا کنید.
- تشریح ایده‌ها
گاهی اوقات تفکر خلّاق به‌معنای گرفتن دو ایده و ادغام آن‌هاست.
در بیش‌تر موقعیت‌ها ممکن است ایده‌ها در شکل اصلی‌شان، نتوانند هدف یا مشکل اصلی را برآورده کنند. یا شاید یک ایده کاملاً وحشتناک باشد، اما اطلاعات خوبی در آن وجود داشته باشد.
توانایی توجه کردن به ایده‌ها و توانایی تجزیه و تشریح آن‌ها و ادغام با سایر ایده‌ها، مهارت بسیار خوبی است. این مهارت، به‌راحتی می‌تواند به حل اختلافات و یافتن یک حد وسط کمک کند.
- طوفان مغزی
این تکنیک می‌تواند در مشکلات کوچک یا بزرگ که به راه‌حل خلّاقانه نیاز دارند، بسیار مفید باشد. هدف اصلی، تشکیل گروهی از افراد و اظهار ایده‌ها به‌صورت کاملاً آزادانه است.
ایده‌ی کلی طوفان مغزی این است که، با داشتن بیش از حدِ راه‌حل‌های بالقوه‌ی خلّاق، دستیابی به راه‌حل با بالاترین سطح کیفیت، آسان‌تر می‌شود.
- نقشه‌برداری ذهن
نقشه‌ی ذهنی نموداری است که در آن ایده‌ها را وارد می‌کنید و آن‌ها را به‌هم مربوط می‌کنید. این روش می‌تواند راه‌حل‌های ممکنی برای یک مشکل فوری و بهترین روش برای مقابله با آن باشد. به همین ترتیب نقشه‌ی ذهنی‌تان می‌تواند به‌عنوان روشی برای دیدن تصویر بزرگ‌تر در مورد کاری که می‌خواهید انجام دهید، باشد.
همچنین، از آن‌جایی که نقشه‌ی ذهنی اساساً یک اینفوگرافیک است، کسانی که در روند کار نبوده‌اند نیز به‌راحتی می‌توانند آن را درک کنند. بنابراین، به‌عنوان یک مستند معتبر عمل می‌کند.
- تفکر جانبی
گاهی اوقات، پاسخ یک مسأله در مقابل آن نیست، بلکه در کنار آن است. این ایده‌ی کلی تفکر جانبی است، که یک روش عالی برای تمرین مهارت‌های نرم خلّاقانه و ارائه‌ی برنامه‌های ابتکاری است.
تفکر جانبی شامل جستجو در زمینه‌هایی با دلایل کم‌تر آشکار است. اگر سعی کنید ایده‌تان را با دیدگاه‌های مختلف ببینید یا مشکل را معکوس کنید تا متفاوت به آن نگاه کنید، می‌تواند روش خوبی باشد.
- تحلیل و بررسی
قبل از اینکه درباره‌ی چیزی خلّاقانه فکر کنید، ابتدا باید بتوانید آن را درک کنید. این مهارت، نیاز به توانایی بررسی دقیق چیزها دارد تا معنی آن‌ها را بدانید. خواه در جستجوی یک متن، مجموعه‌ای از داده، طرح درسی یا معادله باشید، ابتدا باید بتوانید آن را تجزیه و تحلیل کنید.
چطور مهارت‌های تفکر خلاق را تقویت کنیم؟
حالا که دقیقاً می‌دانید مهارت‌های تفکر خلّاق چیست، قدم بعدی در این فرآیند شامل یادگیری نحوه‌ی کار بر روی آن‌ها است. به‌هرحال، ایستایی می‌تواند بزرگ‌ترین تهدید برای خلّاقیت‌تان باشد، زیرا خلّاقیت، به انگیزش مداوم نیاز دارد.
در زیر بهترین راه‌های ایجاد مهارت‌های تفکر خلّاق را بررسی می‌کنیم.
- از مطالب مختلفی استفاده کنید!
اگر نوع محتوایی که به‌طور روزمره استفاده می‌کنید را متنوع‌تر کنید، از خلّاقیت‌تان بسیار سود می برید. از این گذشته، اطلاعاتی که ما جذب می‌کنیم می‌توانند به چندین روش برای ارائه راه‌حل‌ها ترکیب شده، دوباره‌سازی شده و استفاده شوند. با این حال، اگر تنوع وجود نداشته باشد، خلّاقیت غیرممکن می‌شود.
- سعی کنید هر روز ایده‌ای خلق کنید!
سعی کنید روزانه چیز جدیدی خلق کنید. لازم نیست که چیزی بزرگ یا قابل‌توجه باشد، فقط هر چیز جدیدی که از همه‌ی اطلاعات جدیدی که کسب می‌کنید، ناشی می‌شود.
- شبکه‌ای برای خلّاقیت ایجاد کنید!
از دیگران کمک بگیرید تا تفکر خلّاق و مهارت‌های فنی خودتان را در رشد مداوم نگه دارید. می‌توانید شبکه‌ای از افراد، با اهداف یکسان ایجاد کنید و همه‌ی این نکات را به‌صورت گروهی عملی کنید. مراقب باشید خودتان را با افرادی که دقیقاً مانند شما فکر و ایده‌پردازی می‌کنند، محاصره نکنید.
- اطلاعاتی را که از قبل دارید، جمع‌آوری کنید!
یکی از مهم‌ترین مراحل در فرآیند تفکر خلّاق، آماده‌سازی است. وقتی همه‌ی اطلاعات موجود را جمع‌آوری کردید، می‌توانید راه‌حل کامل‌تری ایجاد کنید.
- طوفان فکری برای راه‌حل‌های اضافی داشته باشید!
تا جایی که می‌توانید برای ایده‌پردازی وقت بگذارید. وقتی طوفان فکری می‌کنید، به هر احتمالی فکر می‌کنید، حتی اگر در ابتدا فکر کنید مؤثر نباشد. لیستی از قوی‌ترین ایده‌های‌تان را تهیه کنید.
- کلیشه‌ها را به چالش بکشید و خودتان را مجبور کنید بیش از حد واضح فکر کنید!
حتی یک فکر کلیشه‌ای متعارف، می‌توند بر توانایی ما برای تفکر خلّاقانه تاثیرگذار باشد.
آگاهی از کلیشه‌ها، و پرسیدن اینکه ” چرا من چنین فکری می‌کنم ؟” کمک می‌کند تا پیش‌فرض‌های‌تان آشکار شود، و به این ترتیب کمک می‌کند تا خلّاقانه‌تر فکر کنید.
کلام پایانی!
همه‌ی تفکرات خلّاق، چالش‌برانگیز هستند و این نکته‌ی خوبی است زیرا جهان به تغییر و رشد ادامه می‌دهد. خلّاقیت ما را به سمت یادگیری مهارت‌های جدید سوق می‌دهد، باعث می‌شود متفاوت فکر کنیم و سؤالات مهم‌تری بپرسیم.
شخصی که از اهمیت تفکر خلّاق آگاه است، فکری روشن و باز دارد. فرضیه‌های افراد خلّاق، بی‌طرفانه است، آن‌ها توانایی حل مسأله دارند و از طریق ارتباطات کلامی و کتبی، تأثیرگذارتر هستند. آن‌ها می‌توانند جزئیات را تجزیه و تحلیل کرده و آن را به اصلِ قضیه، مربوط کنند.
خبر خوب این است که مهارت تفکر خلّاق را می‌توان آموخت و رشد داد. از طریق دوره‌های مشاوره تاتاآکادمی، می‌توانید اعتمادبه‌نفس پیدا کردن راه‌حل‌ها، ایجاد نوآوری و استفاده از روش‌های غیرتکراری انجام کارهای‌تان و همچنین شجاعت آزمایش و تصحیح ایده‌های جدید را پیدا خواهید کرد.
بله! جنگل‌های خلّاقانه‌ی دوست‌داشتنی، تاریک و عمیق هستند. بنابراین برای یک سفر طولانی و شگفت‌انگیز با مسافت‌های بسیار زیاد با ما همراه شوید!
منابع
در تهیه این مطلب از منبع زیر استفاده‌شده است: