آیا یک روز احساس شادی می‌کنید اما روز دیگر غمگین هستید؟ یا خلق‌وخویتان در طول روز تغییر می‌کند؟ همه ما به‌نوعی تحت‌تأثیر هورمونها هستیم. هورمونها تأثیر قابل‌توجهی بر خلق‌وخو و احساسات‌مان دارند و باعث می‌شوند مسائل را به روش‌های بسیار متفاوتی درک کنیم.
یوگا چه ربطی به هورمون‌های شما دارد؟ بسیار زیاد! تقریباً هر حرکت یوگا روی سیستم هورمونی یا غدد درون‌ریز بدن‌تان تأثیر می‌گذارد. با تمرین منظم یوگا و تمرکز بر این حرکات خاص، می‌توانیم از یوگا برای حفظ تعادل هورمونی و کمک به رفع علائم رایج عدم‌تعادل هورمونی استفاده کنیم.
در این مقاله، تأثیر یوگا را برای آرام کردن عملکرد درونی بدن و تنظیم هورمونها بررسی می‌کنیم. علاوه بر این می‌خواهیم در تمام فوایدی که یوگا می‌تواند به بدن‌مان بدهد غوطه‌ور شویم.
سیستم غدد درون‌ریز و هورمونها
بدن ما دارای یک سیستم پیام‌رسان شیمیایی شگفت‌انگیز است و تمام احساسات و عواطف‌مان از واکنش‌های این ترکیب شیمیایی که در بدن رخ می‌دهند، تأثیر می‌گیرند. ما به این سیستم، غدد درون‌ریز می‌گوییم. سیستم غدد درون‌ریز عمدتاً از قشر آدرنال، غده هیپوفیز، هیپوتالاموس، پانکراس، غده تیروئید، پاراتیروئید و بیضه‌ها یا تخمدان تشکیل شده است. عوامل این سیستم به‌عنوان هورمون شناخته می‌شوند.
هورمونها مواد شیمیایی هستند، با ترکیبات متمایز برای القای واکنش‌های زنجیره‌ای در بدن که مانند پیام‌رسان‌های کوچک وارد جریان خون در بافت‌ها و اندام‌ها شده و به عملکردشان جهت می‌دهند. به‌طور مثال، غده تیروئید، هورمون‌های تیروئیدی را تولید می‌کند که اثرات متابولیکی، قلبی عروقی و رشدی روی بدن دارند. این غده اساساً “مدیر متابولیسم” بدن بوده و در جلوی گلو قرار دارد.
بسیار مهم است که سطح تولید، ذخیره و ترشح هورمونها خیلی بالا یا خیلی کم نباشد. به‌طور مثال هنگامی‌که تیروئید بیش از حد هورمون‌های تیروئیدی تولید کند، این وضعیت به‌عنوان پرکاری تیروئید و زمانی‌که تیروئید خیلی کم باشد، کم‌کاری تیروئید شناخته می‌شود. این شرایط می‌توانند بر تنظیم دما، میزان انرژی و نحوه متابولیسم بدن تأثیر بگذارند.
گاهی اوقات هورمونها دچار اختلال می‌شوند. به‌ندرت، ممکن است یک علت فیزیکی مانند رشد یک تومور در یکی از غدد دلیل آن باشد. اغلب اوقات، عدم‌تعادل هورمونی ناشی از سبک زندگی است، از جمله استرس مدیریت نشده، رژیم غذایی نامناسب و عوامل استرس‌زای محیطی.
به‌عنوان مثال، اگر ما دائماً تحت استرس باشیم و راه‌حلی برای مدیریت استرس نداشته باشیم، غدد آدرنال تحلیل می‌روند و یا اگر یک رژیم غذایی سرشار از کربوهیدرات و قند داشته باشیم، لوزالمعده ما ممکن است در تلاش برای جبران تمام آن قند مصرفی به‌وسیله انسولین تحت فشار قرار گیرد. اگر رژیم غذایی روزانه ما حاوی مواد مُغذی ضروری برای تولید هورمون نباشد، کل سیستم هورمونی‌مان تحت‌تأثیر قرار خواهد گرفت.
“ماری پریچارد” استاد دپارتمان روانشناسی در دانشگاه ایالتی “بویز” در مورد چگونگی توجه به عدم‌تعادل هورمونی می‌گوید: ظاهراً همه‌چیز به هورمونها مربوط می‌شود. قطع ارتباط، غرق شدن در فکر و خیال، عدم اعتماد به‌نفس، عزت‌نفس پایین، خستگی همیشگی، خوردن واکنشی و متابولیسم کُند، علائمی هستند که باید جدی بگیرید. همه یا برخی از این علائم ممکن است نتیجه عدم تعادل هورمونی در جایی از بدن‌تان باشد. حتی این مسأله ممکن است مشکلاتی مانند اضافه وزن یا ناتوانی در کاهش وزن ایجاد کند که در نهایت فشار روانی بیش‌تری نیز به این مشکلات اضافه می‌شود.
هورمونها در مراحل مختلف زندگی مانند بلوغ، یائسگی و بارداری نیز در نوسان هستند. بی‌نظمی هورمونی ممکن است در مردان، زنان و حتی بچه‌ها اتفاق بیفتد. عدم‌تعادل هورمونی می‌تواند علائم مختلفی از جمله سردرد، مشکلات پوستی، بی‌خوابی، خستگی، افزایش یا کاهش وزن ناگهانی و کاهش حجم عضله را ایجاد کند. برای زنان، بی‌نظمی در چرخه قاعدگی و جریان خون بسیار رایج است.
طیف وسیعی از داروهای هورمونی، تستوسترون، ضد آندروژن(یک هورمون استروئیدی) و داروهای مختلف در دسترس هستند. برخی مناسب بوده و برخی واکنش‌های بدنی نامطلوبی به‌همراه دارند. چندین مکمل و گیاهان دارویی نیز وجود دارند که می‌توانند مشکلات هورمونی مختلف را برطرف کنند. البته درک این‌که چه چیزی باعث عدم تعادل هورمونی در شما می‌شود، بسیار ضروری است.
به‌راحتی می‌توان فهمید که چرا متعادل نگه داشتن سیستم غدد درون‌ریز به‌طور مطلوب برای حفظ سلامتی ضروری است. در حالی‌که هر یک از غدد در سیستم غدد درون‌ریز وظایف خاصی دارند و در صورت عدم‌تعادل می‌توانند علائم خاصی ایجاد کنند، کل سیستم غدد درون‌ریز یک سیستم واحد است که با هماهنگی همه غدد کار می‌کند. اگر یک غده از تعادل خارج شود، احتمالاً سایر غدد سیستم را نیز تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. بنابراین، در حالی‌که می‌توانیم حرکاتی از یوگا را انتخاب کنیم که بر غدد خاصی تأثیر می‌گذارند، انجام تمرین منظم یوگا که به حفظ تعادل کل سیستم کمک می‌کند نیز مهم است.
یوگا چگونه می‌تواند بر تعادل هورمونی تاثیر بگذارد؟
با شرکت در یک کلاس یوگا، می‌توانیم به تنظیم چرخه‌های قاعدگی، بهبود باروری، تعادل تیروئید و کاهش بدخُلقی و خستگی‌های بی‌دلیل روزانه کمک کنیم؛ این‌ها فقط چند مورد از تأثیرات احتمالی عدم‌تعادل هورمونی هستند. هنگامی‌که هورمونها متعادل شوند، بسیاری از این علائم را می‌توان کاهش داد و یا از بین برد. خوب به‌نظر می‌رسد؟ پس در ادامه این مطلب با ما همراه باشید!
نکته کلیدی این است که سیستم غدد درون‌ریز را درک کنیم و یاد بگیریم که هر غده چه کاری برای ما انجام می‌دهد. سپس، بسته به علائمی که تجربه می‌کنیم، می‌توانیم حرکاتی از یوگا را که غدد و هورمون‌های خاصی را هدف قرار می‌دهند، در تمرین روزانه خود بگنجانیم. علاوه بر این، می‌توانیم تمریناتی را انتخاب کنیم که به فعال شدن سیستم عصبی پاراسمپاتیک کمک کرده و باعث کاهش استرس عمومی بدن می‌شود.
فشار جسمی و روحی، به‌ویژه فشار و تنشِ ثابت و مکرر، به هر حال یکی از دلایل اصلی عدم‌تعادل هورمونها هستند. زندگی روزمره‌مان می‌تواند مملو از جلسات طولانی و فشرده، حواس‌پرتی‌ها، مشغله‌ها، صورت‌حساب‌های پرداخت‌نشده و قرار ملاقات‌های تنش‌زا باشد. این تنش‌های بااهمیت و بی‌اهمیت روزانه و مقاومت زیاد هر روزه در برابر آن‌ها می‌توانند باعث شوند که به‌خاطر فشاری که تحمل می‌کنیم، ناهنجاری‌های هورمونی و گاه و بی‌گاه سایر مشکلات سلامتی اتفاق بی‌افتند.
نقش یوگا در کاهش استرس از طریق مطالعات علمی زیادی به‌خوبی ثابت شده است. انجام تمرین منظم یوگا با تمرکز بر کاهش استرس، شروع خوبی برای کمک به تعادل غدد فوق کلیوی است که در صورت کار بیش از حد بر بسیاری از غدد دیگر تأثیر خواهد گذاشت. اما توجه داشته باشید که همه تمرینات یوگا استرس را کاهش نمی‌دهند. برخی از تمرینات شدید ممکن است باعث شوند بدن اندورفین ترشح کند. اندورفین هورمون “احساس خوب” مربوط به تحرک بالاست اما، در عین حال، ممکن است بدن را تحت فشار قرار داده و بر غدد فوق کلیوی فشار بیاورند.
اگر می‌خواهیم با اثرات استرس مقابله کنیم و عدم تعادل هورمونی را با یوگا برطرف کنیم، باید تمرینی داشته باشیم که شامل حرکات مناسب برای هر یک از مراکز اصلی غدد درون‌ریز بوده و باعث آرامش سیستم عصبی مرکزی شوند. علاوه بر این، اگر بدانیم که مشکلات خاصی در رابطه با هورمون‌های خاصی داریم، می‌توانیم مراکز غدد درون‌ریز خاصی را نیز در تمرین خود هدف قرار دهیم.
به‌طورمثال، غده تیروئید غده‌ای است که در بسیاری از افراد، به‌ویژه زنان، متعادل نیست. تیروئید به تنظیم متابولیسم کمک می‌کند. می‌توانیم حرکاتی را انتخاب کنیم که به‌طور خاص به تغذیه و تعادل تیروئید کمک می‌کند. تمریناتی که گلو را باز و فشرده کرده و یا باعث تحریک عضلات گلو می‌شوند، همگی برای این کار مفید هستند.
جالب است بدانیم که سیستم غدد درون‌ریز بسیار نزدیک به سیستم چاکرا (مراکز انرژی در بدن از نظر یوگا) است. اگر نقشه‌ای از بدن که محل هفت چاکرای اصلی را نشان می‌دهند، درنظر بگیرید و نقشه‌ای از سیستم غدد درون‌ریز را با آن مقایسه کنید، خواهید دید که هر چاکرای اصلی شامل یک یا گاهی دو غدد درون‌ریز است. با توجه به تأثیر فراگیر هورمونها بر سلامت جسمی، عاطفی و روانی‌مان، منطقی است که این غدد با چاکراها، که «مراکز قدرت» در بدن هستند، همسو بوده و بر سلامت جسمی، عاطفی، ذهنی‌مان تأثیر بگذارند.
یوگا باعث فشار و کاهش فشار غدد خاصی می‌شود. این فشار و رفع‌فشارهای ظریف می‌توانند ترشحات را تنظیم کرده و عملکرد غدد درون‌ریز را تحریک و متعادل کنند. بنابراین، از طریق حرکات خاص و تکنیک‌های تنفسی می‌توان به تنظیم هورمون‌های تولید شده به‌وسیله آن کمک کرد.
این‌که به چه شکل از یوگا برای تعادل و سلامت هورمونی استفاده کنیم، مستلزم داشتن انعطاف و انجام تمریناتی مطابق با شرایط بدنی‌مان در طول چرخه‌های عادت ماهانه است. اگرچه حرکات خاصی ممکن است در آن دوره از ماه مساعد نباشند، مانند بعضی از وارونگی‌‌ها، اما تمرین ملایم و آگاهانه برای کمک به بهبودی طبیعی در این دوره توصیه می‌شود. به گفته دکتر “نانسی لونزدورف”پزشک و نویسنده طب آیورودا سندرم پیش از قاعدگی یک بیماری نیست، فقط نشانه عدم‌تعادل هورمونی است. اگر سندرم پیش از قاعدگی دارید، به این معناست که رژیم غذایی و سبک زندگی‌تان تعادل طبیعی بدن‌تان را به‌هم می‌زند.
برخی از حرکات یوگا می‌توانند سیستم غدد درون‌ریز را به‌طور کلی تحریک، به حفظ عملکرد مطلوب آن کمک کرده و منجر به تولید و توزیع مداوم این هورمونها در بدن شوند. تمرکز یوگا بر تنفس نیز برای تحریک سیستم غدد درون‌ریز مفید بوده و به عملکرد مؤثرتر آن کمک می‌کند. با حفظ الگوی خواب مناسب، انجام ورزش و استراحت منظم، تغذیه سالم و مدیریت استرس از طریق یوگا می‌توانیم باعث ایجاد تعادل در بخش‌های گوارش، متابولیسم و سیستم عصبی شده و به نوبه خود به عملکرد سالم سیستم غدد درون‌ریز کمک کنیم.
حرکات یوگا برای تعادل هورمونی
در این‌جا حرکاتی از یوگا وجود دارند که غدد هورمونی را برای حفظ عملکرد مطلوب در بدن شما تحریک می‌کنند و به تعادل هورمونی شما کمک می‌کنند.
- حرکت ایستادن روی سر (شیرش‌آسانا): این حرکت برای تیروئید و تعادل هورمونها مفید است. جریان خون را به مغز افزایش داده و عملکرد مغز، هیپوتالاموس و عملکرد غده هیپوفیز و غده صنوبری را بهبود می‌دهد.
- حرکت گاوآهن (هالاسانا): انجام این حرکت عملکرد غده تیروئید و پاراتیروئید را بهبود داده و در تعادل هورمونی نقش مهمی دارد.
- حرکت مار کبرا(بوجانگاسانا): این حرکت با تحریک غدد فوق‌کلیوی یا آدرنال کمک می‌کند تا هورمون‌های فعال شده توسط این غدد متعادل شوند. بنابراین به بدن‌تان اجازه می‌دهد تا تنش و استرس را رها کند. همچنین باعث تحریک بیضه و تخمدان می‌شود.
- وضعیت معکوس (ویپاریتاکارانی‌آسانا): این حرکت برای برخی از عوارض ناشی از بی‌نظمی هورمونی از جمله عصبی بودن، مسائل ذهنی، اختلال خواب، سردرد، مالیخولیا، مشکلات قاعدگی، سندرم قبل از قاعدگی و یائسگی بسیار مفید است.
- حرکت سگ سر پایین (آدوموکا شوان‌آسانا): این حرکت اندام های جنسی را تقویت کرده و می‌تواند یک راه‌حل قانع‌کننده در درمان ناهماهنگی‌های هورمونی باشد. همچنین برای کاهش استرس، اضطراب و خستگی مفید است
- حرکت خرگوش (شاشانکاسانا): این حرکت باعث تحریک غدد پاراتیروئید و تیروئید شده، همچنین به رشد بهتر و عملکرد متابولیسم کمک می‌کند. غدد پاراتیروئید همچنین میزان کلسیم آزاد شده در بدن را کنترل کرده و تعادل هورمونی را حفظ می‌کند.
- حرکت شتر (اوشترآسانا): این حرکت دارای طیف گسترده‌ای از فواید، از جمله توانایی تنظیم هورمون‌هاست. اوشترآسانا اندام‌های تیروئید و پاراتیروئید را تحریک می‌کند که نقش مهمی در کارکرد غدد درون‌ریز بدن دارند. همچنین با انجام این حرکت، اندام‌های داخلی بدنی، عمدتاً در ناحیه گردن، تحریک می‌شوند.
حرف آخر!
آگاهی از غدد مختلف، محل قرارگیری آن‌ها، هورمون‌هایی که تولید می‌کنند و این‌که چگونه بر عملکرد روزانه‌مان تأثیر می‌گذارند، شروع پروسه سلامتی است. طراحی طبیعی بدن‌مان به این شکل است که در سلامت مطلوب کار کند، چیزی‌که به‌عنوان “هموستاز” یا “حفظ شرایط پایدار” شناخته شده و روش بدن برای بازگشت به تعادل در تمام سیستم‌های داخلی است و عادات غذایی، ورزش، رشد، استراحت و تولید مثل را شامل می‌شود. با تمرین منظم یوگا و مدیتیشن که متناسب با شرایط زندگی‌تان است و با داشتن برنامه غذایی سالم و موارد دیگر می‌توانید با کمک به تعادل هورمونی خود، هر روز از ماه بهترین احساس را داشته باشید.
منبع: مدی‌سیرکل